آناتومی و فیزیولوژی راه‌های هدایتی قلب | جلسه سوم
بررسی جامع و تخصصی
سیستم هدایتی قلب، یکی از پیچیده‌ترین و منظم‌ترین سیستم‌های بدن است که مسئولیت هماهنگی ضربان قلب و انقباضات دهلیزها و بطنها را بر عهده دارد. در این پست، اجزای سیستم هدایتی قلب، عملکرد هر بخش و مفاهیم دپولاریزاسیون و رپولاریزاسیون را بررسی می‌کنیم.
1.گره سینوسی دهلیزی (SA Node): فرمانده قلب
گره SA که به عنوان “پیس‌میکر اصلی” قلب شناخته می‌شود، در قسمت فوقانی دهلیز راست قرار دارد.
• موقعیت: قسمت فوقانی دهلیز راست
• عملکرد: تولید ایمپالس الکتریکی برای شروع ضربان قلب
• سرعت ذاتی: 60 تا 100 ضربه در دقیقه
2.گره دهلیزی بطنی (AV Node): کنترل‌کننده انتقال ایمپالس
گره AV بخشی از بافت جانکشنال AV محسوب می‌شود و نقش مهمی در تنظیم و انتقال ایمپالس‌های الکتریکی از دهلیزها به بطنها دارد.
• موقعیت: در حدفاصل دهلیزها و بطنها، در نزدیکی سپتوم بین‌بطنی
• عملکرد: این گره انتقال ایمپالس‌های الکتریکی از دهلیزها به بطنها را با کمی تأخیر انجام می‌دهد تا انقباض دهلیزها پیش از بطنها تکمیل شود.
• سرعت ذاتی: 40 تا 60 ضربه در دقیقه
3.باندل هیس (Bundle of His)
• محل قرارگیری: ادامه گره AV که به شاخه‌های هدایتی تقسیم می‌شود.
• عملکرد: انتقال ایمپالس از گره AV به شاخه‌های هدایتی راست و چپ.
4. شاخه‌های هدایتی راست و چپ (RBB و LBB)
• عملکرد:
↵ باندل راست (RBB): ایمپالس الکتریکی را به بطن راست منتقل می‌کند.
↵ باندل چپ (LBB): وظیفه انتقال ایمپالس به بطن چپ را بر عهده دارد.
5.سیستم پورکنژ: شبکه فیبرهای هدایتی سریع
شبکه پورکنژ، مجموعه‌ای از فیبرهای تخصصی است که ایمپالس‌های الکتریکی را با سرعت بالا در دیواره بطنها انتشار می‌دهد.
• محل قرارگیری: شبکه‌ای از فیبرها در دیواره‌های بطنها.
• عملکرد: انتقال سریع ایمپالس‌ها به سلول‌های عضلانی بطنها برای انقباض هم‌زمان و قوی.
• سرعت ذاتی: 20-40 ضربان در دقیقه.
| اجزا | محل قرارگیری | عملکرد | سرعت ذاتی |
| SA Node | دهلیز راست | تولید ایمپالس اولیه | 60 تا 100 ضربه در دقیقه |
| AV Node | بین دهلیز و بطن | تاخیر و انتقال به بطن ها | 40 تا 60 ضربه در دقیقه |
| باندل راست و چپ | سپتوم بین بطنی | انتقال به بطن راست و چپ | —- |
| پورکنژ | دیواره های بطن ها | انقباض سریع و قوی بطنها | 20-40 ضربان در دقیقه |
مفاهیم پایه: دپولاریزاسیون و رپولاریزاسیون
برای درک بهتر عملکرد سیستم هدایتی قلب، باید دو فرآیند الکتریکی اصلی قلب را بشناسیم:
1. دپولاریزاسیون:
تغییر بار الکتریکی سلول‌های قلبی در نتیجه حرکت الکترولیت‌ها که منجر به انقباض فیبرهای عضلانی می‌شود.این تغییر ناشی از حرکت یون‌ها مانند سدیم و پتاسیم است.
2. رپولاریزاسیون:
بازگشت سلول‌های قلبی به حالت استراحت از طریق پمپ‌های شیمیایی که بار منفی داخل سلول را بازمی‌گردانند.
سیستم هدایتی قلب با اجزای منحصربه‌فرد خود، هماهنگی کامل ضربان قلب را تضمین می‌کند. شناخت دقیق اجزای این سیستم و فرآیندهای مرتبط مانند دپولاریزاسیون و رپولاریزاسیون، به درک بهتر عملکرد قلب و تشخیص مشکلات احتمالی کمک می‌کند.
