اصول تفسیر نوار قلب | جلسه پنجم
محورهای اصلی (ریتم، ضربان و محور قلب)
تفسیر نوار قلب (EKG یا ECG) یکی از مهم‌ترین مهارت‌های هر پزشک، دانشجوی پزشکی و متخصص در زمینه‌های مرتبط است. برای یادگیری و تسلط بر این موضوع، باید اصول و محورهای اصلی تفسیر را به‌صورت گام‌به‌گام فرا گرفت. در این جلسه آموزشی به بررسی سه محور اصلی شامل ریتم، ضربان و محور قلب می‌پردازیم.
۱. ریتم قلب
ریتم قلب نشان‌دهنده نظم و هماهنگی انقباضات قلب است و بررسی آن نخستین قدم در تفسیر نوار قلب محسوب می‌شود. برای ارزیابی ریتم، باید به موارد زیر توجه کرد:
- منشأ ریتم: مشخص کنید که آیا ریتم از گره سینوسی (SA Node) شروع می‌شود یا از دیگر نقاط قلب. ریتم سینوسی طبیعی باید دارای موج P پیش از هر کمپلکس QRS باشد.
- فاصله‌های زمانی ثابت: فاصله PR و فاصله R-R باید منظم باشند. تغییرات غیرعادی می‌تواند نشان‌دهنده آریتمی‌ها باشد.
- آریتمی‌های شایع: مانند فیبریلاسیون دهلیزی (AF)، فلوتر دهلیزی و تاکی‌کاردی بطنی (VT).
نکته: برای تعیین ریتم، لید II و لید V1 بیشترین کمک را می‌کنند.
۲. ضربان قلب
تعیین ضربان قلب بخش مهمی از تفسیر نوار قلب است و معمولاً بر حسب تعداد ضربان در دقیقه (bpm) بیان می‌شود.
روش‌های محاسبه:
1. روش شمارش بزرگ: فاصله بین دو موج R را بررسی کنید. در صورتی که فاصله‌ها منظم باشند، تعداد خطوط بزرگ بین دو موج R را به عدد ثابت (۳۰۰) تقسیم کنید:
- 1 مربع بزرگ = 300 bpm
- 2 مربع بزرگ = 150 bpm
- 3 مربع بزرگ = 100 bpm
2. روش ۶ ثانیه‌ای: اگر ریتم نامنظم است، تعداد کمپلکس‌های QRS را در ۶ ثانیه (۳۰ مربع بزرگ) بشمارید و در عدد ۱۰ ضرب کنید.
محدوده طبیعی:
- بزرگسالان: 60-100 bpm (ریتم سینوسی طبیعی).
- کمتر از 60 bpm: برادی‌کاردی.
- بیشتر از 100 bpm: تاکی‌کاردی.
۳. محور قلب (Cardiac Axis)
محور قلب نشان‌دهنده جهت کلی جریان الکتریکی در قلب است و در تعیین وجود بیماری‌های قلبی کمک‌کننده است.
مراحل بررسی محور قلب:
1. بررسی لیدهای I و aVF:
- اگر هر دو مثبت باشند: محور طبیعی است.
- اگر I مثبت و aVF منفی باشد: انحراف محور به چپ (Left Axis Deviation – LAD).
- اگر I منفی و aVF مثبت باشد: انحراف محور به راست (Right Axis Deviation – RAD).
2. استفاده از لید II به‌عنوان لید کمکی: در موارد مرزی یا غیرقطعی، لید II می‌تواند در تأیید جهت محور کمک کند.
محدوده‌های محوری:
♥ محور طبیعی: بین -30 تا +90 درجه.
♥ انحراف به چپ: کمتر از -30 درجه.
♥ انحراف به راست: بیشتر از +90 درجه.
♥ محور نامشخص: ممکن است نشان‌دهنده آسیب جدی مانند بلوک قلبی یا تاکی‌کاردی بطنی باشد.
تفسیر نوار قلب به‌صورت گام‌به‌گام و اصولی نیازمند توجه به سه محور اصلی است:
⇐ ریتم: منظم یا نامنظم بودن انقباضات قلب و منشأ آن.
⇐ ضربان: تعیین تعداد ضربان قلب و بررسی برادی‌کاردی یا تاکی‌کاردی.
⇐ محور قلب: جهت جریان الکتریکی قلب و انحرافات احتمالی آن.
با تسلط بر این سه محور، می‌توانید مشکلات شایع قلبی مانند آریتمی‌ها، آسیب‌های عضلانی قلب یا مشکلات هدایت الکتریکی را به‌سرعت شناسایی و درمان کنید. در جلسات بعدی، به بررسی دقیق‌تر هر کدام از این محور‌ها و تفسیر آن‌ها در شرایط مختلف خواهیم پرداخت.
