در نوار قلب (ECG)، محاسبه ضربان قلب یکی از مراحل کلیدی در تشخیص مشکلات قلبی است. بسته به نوع ریتم قلب، از روش‌های مختلفی برای محاسبه ضربان قلب استفاده می‌شود. در این پست، به بررسی روش‌های مختلف محاسبه ضربان قلب، به‌ویژه در آریتمی‌ها و PVC Bigeminy پرداخته‌ایم.
نحوه محاسبه ضربان قلب در نوار قلب
۱. محاسبه ضربان قلب با خانه‌های کوچک
در نوار قلب (ECG) استاندارد، معمولاً از خانه‌های کوچک و بزرگ برای اندازه‌گیری زمان‌ها استفاده می‌شود. سرعت ضبط نوار قلب معمولاً ۲۵ میلی‌متر بر ثانیه است که معادل با ۲۵ میلی‌متر بر ثانیه در نوار است.
- هر خانه کوچک: معادل 0.04 ثانیه است.
- هر خانه بزرگ (که شامل 5 خانه کوچک است): معادل 0.2 ثانیه است.
این فرمول برای محاسبه دقیق‌تر ضربان قلب به‌ویژه در نوارهای قلب با سرعت بالاتر و جایی که فاصله‌ها به‌طور دقیق‌تری اندازه‌گیری می‌شود، به کار می‌رود.
⇐ 1500 تقسیم بر تعداد خانه‌های کوچک یکی از روش‌های دقیق‌تر برای محاسبه ضربان قلب است
1. شمارش تعداد خانه‌های کوچک بین دو قله QRS.
2. سپس عدد ۱۵۰۰ را بر تعداد خانه‌های کوچک تقسیم می‌کنید.
نکته مهم : وقتی نوار قلب گرفته می‌شود، کاغذ دستگاه با سرعت مشخصی حرکت می‌کند. این سرعت معمولاً ۲۵ میلی‌متر در هر ثانیه است. یعنی هر ثانیه ۲۵ میلی‌متر کاغذ حرکت می‌کند.
کاغذ به خانه‌های کوچکی تقسیم شده است. هر خانه معادل ۱ میلی‌متر است. پس، در هر ثانیه که کاغذ حرکت می‌کند، ۲۵ خانه کوچک در آن وجود دارد.
حالا، برای این که نوار قلب دقیق‌تر تحلیل بشه، معمولاً تعداد خانه‌های کوچک رو در یک دقیقه حساب می‌کنیم. در یک دقیقه (یعنی ۶۰ ثانیه) کاغذ ۱۵۰۰ خانه کوچک رو طی می‌کنه. پس ۱۵۰۰ یعنی تعداد خانه‌های کوچکی که در یک دقیقه روی نوار قلب ثبت می‌شوند.
2: روش محاسبه ضربان قلب با خانه‌های بزرگ
فرمول ۳۰۰ تقسیم بر خانه بزرگ یکی از روش‌های قدیمی و سریع برای محاسبه ضربان قلب در نوار قلب است. این فرمول زمانی استفاده می‌شود که نوار قلب دارای ضربان منظم و زمان‌های ثابت بین QRS complexes باشد (مثل ریتم سینوسی طبیعی یا آریتمی‌های منظم).
⇐ ۳۰۰ تقسیم بر تعداد خانه‌های بزرگ (که معادل ۰.2 ثانیه است) برای محاسبه ضربان قلب به کار می‌رود.
1. تعداد خانه‌های بزرگ بین دو قله QRS را شمارش می‌کنید.
2. سپس عدد ۳۰۰ را بر تعداد خانه‌های بزرگ تقسیم می‌کنید تا ضربان قلب در دقیقه به‌دست آید.
3. روش ۶ ثانیه‌ای
یکی از روش‌های معمول برای محاسبه ضربان قلب در شرایطی که فواصل منظم نیستند (مثلاً در آریتمی‌ها) استفاده از روش ۶ ثانیه‌ای است. در این روش:
1. شمارش تعداد QRS complexes در یک بازه زمانی ۶ ثانیه‌ای (که به‌طور معمول روی نوار قلب 30 خانه بزرگ نشان داده می‌شود).
• 30 خانه بزرگ معادل ۶ ثانیه است (چون هر خانه بزرگ معادل ۰.2 ثانیه است، بنابراین 30 خانه بزرگ برابر با 6 ثانیه می‌شود).
2. ضربان قلب را محاسبه کنید: تعداد QRS complexes در این بازه زمانی را بشمارید، سپس عدد شمارش شده را در ۱۰ ضرب کنید تا ضربان قلب در دقیقه به‌دست آید.
این روش به‌ویژه زمانی مفید است که فواصل QRS پیچیده و نامنظم باشد.
4. ضربان قلب در آریتمی
در شرایط آریتمی (که در آن ضربان قلب به‌طور غیرطبیعی و نامنظم است)، دو نکته مهم وجود دارد:
1. آریتمی‌های نامنظم (مثل PVC Bigeminy یا فیبریلاسیون دهلیزی): در صورتی که فاصله‌های بین QRS complexes کاملاً منظم نباشند، استفاده از روش‌های معمول محاسبه ضربان قلب ممکن است مشکل باشد. در این موارد، بهترین روش برای محاسبه ضربان قلب روش ۶ ثانیه‌ای است.
• برای مثال، اگر بیمار دچار فیبریلاسیون دهلیزی باشد، QRS complexes معمولاً به‌طور نامنظم ظاهر می‌شوند و در اینجا روش ۶ ثانیه‌ای می‌تواند به‌عنوان بهترین راهکار عمل کند.
2. آریتمی‌های منظم: اگر آریتمی منظم باشد (مثل تاکی‌کاردی سینوسی)، می‌توان از همان فرمول‌های معمول برای اندازه‌گیری ضربان قلب استفاده کرد، اما باید مطمئن شوید که فواصل بین QRSها یکسان است. در این صورت، می‌توانید از روش‌های خانه‌های کوچک و بزرگ استفاده کنید.
در انتخاب فرمول مناسب برای محاسبه ضربان قلب، به نوع ریتم قلبی توجه کنید:
• اگر ریتم منظم باشد: می‌توانید از روش‌های خانه‌های کوچک و بزرگ استفاده کنید.
• اگر ریتم نامنظم باشد: استفاده از روش ۶ ثانیه‌ای بهترین گزینه است.
در هر دو حالت، پس از محاسبه ضربان قلب، باید دقت کنید که در صورتی که ضربان قلب غیرطبیعی (بیش از ۱۰۰ bpm یا کمتر از ۶۰ bpm) باشد، باید بیمار را برای بررسی دقیق‌تر ارجاع دهید.
محاسبه ضربان قلب از نوار قلب یکی از ساده‌ترین و در عین حال اساسی‌ترین روش‌ها برای ارزیابی وضعیت قلب است. با تمرین و یادگیری روش‌های مختلف، می‌توان از این ابزار به‌طور مؤثر برای تشخیص بیماری‌های قلبی و مدیریت شرایط مختلف استفاده کرد.
